Sự tiến hóa của AI trong lĩnh vực Web3: Từ sự thổi phồng đến ứng dụng thực tế

Kể từ khi ChatGPT xuất hiện vào cuối năm 2022, khái niệm AI đã nhận được nhiều sự chú ý trong lĩnh vực tiền điện tử. Cộng đồng Web3 vốn dĩ có thái độ cởi mở đối với nhiều khái niệm mới, đặc biệt là công nghệ AI có triển vọng ứng dụng rộng rãi trong tương lai. Chủ đề AI đã bùng nổ trong giới tiền điện tử ban đầu dưới hình thức "thổi phồng khái niệm", sau đó một số dự án bắt đầu khám phá giá trị ứng dụng thực tế của nó trong Web3.

Bài viết này sẽ phân tích quá trình phát triển của AI trong lĩnh vực Web3, từ sự thổi phồng khái niệm ban đầu đến sự trỗi dậy của các dự án ứng dụng hiện tại, và kết hợp các trường hợp và dữ liệu để thảo luận về xu hướng ngành. Kết luận sơ bộ của chúng tôi như sau:

1. Đỉnh cao của việc thổi phồng khái niệm AI đã qua, tương lai sẽ chú trọng hơn vào ứng dụng thực chất.

2. Một số dự án Web3 AI cơ sở hạ tầng nhấn mạnh lợi ích của "phi tập trung" đối với tính an toàn của AI, nhưng người dùng quan tâm hơn đến giá trị token và tính hữu dụng của sản phẩm.

3. Các dự án tiền mã hóa liên quan đến AI đáng chú ý trong tương lai chủ yếu là các dự án ứng dụng thuần túy, hoặc các dự án nền tảng tích hợp nhiều công cụ dễ sử dụng, đây có thể là cơ hội đầu tư lâu dài hơn sau sự thổi phồng khái niệm AI.

Sự khác biệt trong sự phát triển của AI giữa Web2 và Web3

AI thế giới Web2

AI Web2 chủ yếu do các ông lớn công nghệ và các tổ chức nghiên cứu dẫn dắt, con đường phát triển khá tập trung. Các công ty lớn huấn luyện các mô hình khép kín, thuật toán và dữ liệu không công khai, người dùng chỉ có thể sử dụng kết quả, thiếu tính minh bạch. Sự kiểm soát tập trung này dẫn đến quyết định AI khó được kiểm toán, tồn tại vấn đề thiên lệch và trách nhiệm không rõ ràng. Đổi mới AI của Web2 tập trung vào việc cải thiện hiệu suất mô hình cơ bản và ứng dụng thương mại, nhưng quá trình ra quyết định thì không minh bạch với công chúng. Điểm đau này đã thúc đẩy sự xuất hiện của các dự án AI mới như Deepseek vào năm 2025, tuyên bố là mã nguồn mở nhưng thực chất là "lừa đảo".

Ngoài việc thiếu minh bạch, các mô hình AI lớn Web2 còn gặp hai vấn đề: trải nghiệm người dùng kém ở các hình thức sản phẩm khác nhau và độ chính xác chưa đủ trong các lĩnh vực chuyên môn.

Nhiều người dùng sẽ chọn các sản phẩm AI mới có rào cản thấp và trải nghiệm tốt để tạo ra PPT, hình ảnh hoặc video, và sẵn sàng chi tiền để sử dụng. Hiện tại, nhiều dự án AI đang cố gắng phát triển sản phẩm không cần mã để giảm bớt rào cản cho người dùng.

Ngoài ra, người dùng Web3 thường phàn nàn về sự hạn chế của ChatGPT hoặc DeepSeek khi lấy thông tin về các dự án tiền điện tử cụ thể. Dữ liệu của các mô hình lớn vẫn chưa bao quát chính xác tất cả các ngành con, do đó nhiều sản phẩm AI đang phát triển theo hướng chuyên sâu vào các lĩnh vực cụ thể.

AI trong thế giới Web3

Web3 là một khái niệm rộng lớn lấy ngành công nghiệp mã hóa làm trung tâm, kết hợp công nghệ, văn hóa và cộng đồng. So với Web2, Web3 có xu hướng mở và được thúc đẩy bởi cộng đồng.

Với kiến trúc phi tập trung của blockchain, các dự án AI Web3 thường nhấn mạnh mã nguồn mở, quản trị cộng đồng và minh bạch, đáng tin cậy, cố gắng phá vỡ tình trạng độc quyền của một số công ty trong lĩnh vực AI truyền thống. Một số dự án khám phá việc sử dụng blockchain để xác thực quyết định của AI, hoặc do DAO xem xét mô hình AI để giảm thiểu thiên kiến.

Trong điều kiện lý tưởng, Web3 AI theo đuổi "AI công khai", cho phép các thông số mô hình và logic quyết định được cộng đồng kiểm tra, đồng thời khuyến khích các nhà phát triển và người dùng tham gia thông qua mã thông báo. Tuy nhiên, thực tế, sự phát triển AI của Web3 bị hạn chế bởi công nghệ và nguồn lực: việc xây dựng cơ sở hạ tầng AI phi tập trung rất khó khăn, một số dự án Web3 AI thực sự vẫn phụ thuộc vào mô hình hoặc dịch vụ tập trung, chỉ tích hợp các yếu tố blockchain ở tầng ứng dụng. Những dự án này được coi là tương đối đáng tin cậy, ít nhất là trong phát triển ứng dụng thực tế; trong khi đó, hầu hết các dự án Web3 AI vẫn chỉ dừng lại ở giai đoạn thổi phồng khái niệm.

Ngoài ra, sự khác biệt về vốn và mô hình tham gia cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của cả hai. Web2 AI thường được thúc đẩy bởi đầu tư nghiên cứu và lợi nhuận sản phẩm, chu kỳ tương đối ổn định. Web3 AI thì kết hợp với đặc tính đầu cơ của thị trường tiền điện tử, thường xuất hiện các chu kỳ "cơn sốt" dao động theo tâm trạng thị trường: khi khái niệm nóng sốt, vốn đổ vào làm giá token tăng cao, khi nguội lạnh, độ nóng và vốn nhanh chóng suy giảm. Chu kỳ này làm cho sự phát triển của Web3 AI trở nên biến động hơn và mang màu sắc thúc đẩy từ câu chuyện.

Đối với tuyên bố "mạng AI phi tập trung" của Web3 AI, chúng tôi giữ thái độ "mong đợi thận trọng". Dù sao thì lĩnh vực Web3 cũng đã có những dự án mang tính bước ngoặt như Bitcoin và Ethereum. Nhưng ở giai đoạn hiện tại, cách tiếp cận thực tế hơn là xem xét một số tình huống có thể triển khai ngay lập tức, chẳng hạn như tích hợp AI Agent vào các dự án Web3 hiện có để nâng cao hiệu suất; kết hợp AI với các công nghệ mới khác, khám phá những ý tưởng mới phù hợp với ngành công nghiệp tiền điện tử; hoặc phát triển các sản phẩm AI phục vụ riêng cho ngành Web3, cung cấp dịch vụ giá trị trong việc chính xác dữ liệu hoặc thích ứng với thói quen làm việc của Web3.