Cuộc chiến thuế quan thương mại toàn cầu leo thang gây ra sự hoảng loạn trên thị trường, chỉ số VIX tăng vọt lên mức cao lịch sử

Năm 2025, tình hình thương mại toàn cầu xấu đi nghiêm trọng. Một chính sách đánh thuế ít nhất 10% lên hàng hóa của hầu hết các quốc gia đã được ban hành, trong đó áp dụng mức thuế cao hơn cho khoảng 60 quốc gia có thâm hụt thương mại đáng kể với Mỹ. Hành động này đã gây ra sự hoảng loạn lớn trên thị trường toàn cầu, nguyên nhân chủ yếu bao gồm:

• Chi phí doanh nghiệp tăng, kỳ vọng lợi nhuận bị nén.
• Chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn nghiêm trọng, triển vọng kinh tế trở nên không chắc chắn hơn.
• Có thể gây ra thuế quan đáp trả từ các quốc gia khác, gia tăng rủi ro chiến tranh thương mại

Trong tình hình này, các nhà tham gia thị trường thường áp dụng các chiến lược sau:

• Giảm việc phân bổ vào tài sản rủi ro cao như cổ phiếu, tiền điện tử.
• Tăng cường nắm giữ các tài sản trú ẩn như vàng, đô la Mỹ, yên Nhật.
• Dự đoán về sự gia tăng biến động thị trường dẫn đến chỉ số VIX tăng vọt

Sự gia tăng thuế quan đã gây ra phản ứng dây chuyền dẫn đến nỗi sợ hãi phổ biến trên thị trường. Chỉ số sợ hãi VIX đã có lúc tăng vọt lên 60 vào ngày 7 tháng 4, mức này rất hiếm gặp trong lịch sử, chỉ xuất hiện ba lần. Lần cuối cùng xảy ra vào ngày 5 tháng 8 năm 2024, và lần đầu tiên là trong thời kỳ đại dịch COVID-19 năm 2020.

Hiện tại, chỉ số VIX đã ở mức cực đoan lịch sử. Đối mặt với tâm lý thị trường bất thường như vậy, việc làm thế nào để sử dụng VIX để dự đoán xu hướng thị trường trở thành vấn đề then chốt.

Chỉ số VIX được tính toán dựa trên giá của các quyền chọn chỉ số S&P 500, phản ánh mức độ biến động dự kiến của thị trường trong 30 ngày tới và được coi là một chỉ số quan trọng để đo lường sự không chắc chắn và cảm xúc hoảng loạn trên thị trường. Nói ngắn gọn, VIX càng cao biểu thị cho việc thị trường dự kiến sẽ có biến động mạnh hơn trong tương lai và cảm xúc hoảng loạn càng mạnh; VIX càng thấp cho thấy thị trường tương đối bình tĩnh, niềm tin cao hơn.

Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, VIX thường tăng vọt khi thị trường chứng khoán giảm mạnh và giảm khi thị trường chứng khoán ổn định tăng. Do mối quan hệ ngược chiều này với thị trường chứng khoán, VIX còn được gọi là "chỉ số sợ hãi" hoặc nhiệt kế cảm xúc của thị trường.

VIX thường được coi là khoảng thị trường bình tĩnh khi ở dưới 15-20; khi VIX vượt qua 25, điều này cho thấy thị trường bắt đầu hoảng sợ rõ rệt; vượt quá 35 thì thuộc về tình trạng hoảng sợ cực độ. Trong các sự kiện cực đoan như khủng hoảng tài chính hoặc bùng phát dịch bệnh, chỉ số VIX thậm chí có thể tăng vọt lên trên 50, phản ánh tâm lý tránh rủi ro cực đoan của thị trường.

Bằng cách quan sát sự thay đổi của VIX, các nhà đầu tư có thể nắm bắt được sức mạnh của tâm lý phòng ngừa rủi ro hiện tại trên thị trường, như một tham khảo quan trọng để điều chỉnh chiến lược đầu tư.

Khu vực sợ hãi biến động cao: VIX ≥ 30

Khi chỉ số VIX tăng trên 30, thường có nghĩa là thị trường đang ở giai đoạn sợ hãi hoặc hoảng loạn cao độ. Tình huống này thường đi kèm với sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán, nhưng dữ liệu lịch sử cho thấy, sau sự sợ hãi cực đoan, thị trường thường có sự phục hồi.

Từ năm 2018 đến 2024, có khoảng hơn mười lần sự kiện giá đóng cửa VIX lần đầu tiên vượt 30, bao gồm cơn bão biến động vào tháng 2 năm 2018, đợt bán tháo cuối năm vào tháng 12 năm 2018, nỗi sợ hãi do đại dịch vào tháng 2-3 năm 2020, làn sóng giao dịch của nhà đầu tư cá nhân vào đầu năm 2021, cũng như việc tăng lãi suất và xung đột địa chính trị vào đầu năm 2022.

Thống kê cho thấy, trong vòng 7 ngày sau khi xảy ra các sự kiện hoảng loạn này, chỉ số S&P 500 trung bình tăng khoảng 1,4%, và có khoảng 73% xác suất sẽ tăng trong vòng 7 ngày sau sự kiện. Điều này cho thấy khi VIX tăng vọt lên trên 30 (khu vực hoảng loạn), thường thì thị trường chứng khoán sẽ có sự phục hồi kỹ thuật trong ngắn hạn.

Bitcoin có xu hướng phục hồi mạnh mẽ sau khi trải qua sự hoảng loạn cực độ. Ước tính mức tăng trung bình trong 7 ngày của BTC khoảng 10%, với tỷ lệ thắng khoảng 75-80%. Ví dụ, vào tháng 2 năm 2022, khi chỉ số VIX vượt qua 30 do khủng hoảng địa chính trị, Bitcoin đã tăng hơn 20% trong tuần tiếp theo, cho thấy hiện tượng phục hồi sau khi cảm giác tránh rủi ro tương tự như thị trường chứng khoán giảm.

Đỉnh điểm hoảng loạn cực đoan: VIX ≥ 40

Khi tiêu chuẩn được nâng cao hơn đến VIX ≥ 40 (cực kỳ hoảng sợ), các sự kiện đủ điều kiện trong khoảng thời gian từ 2018-2024 rất hiếm, thực tế chỉ có ngày 5 tháng 2 năm 2018, và vào ngày 28 tháng 2 năm 2020 khi sự sụt giảm do đại dịch đã khiến VIX đóng cửa vượt qua 40 (lần đầu tiên trong bốn năm), sau đó VIX đã một lần tăng vọt lên mức kỷ lục 82 điểm vào tháng 3.

Do vì mẫu rất ít, kết quả thống kê chỉ mang tính tham khảo: Sau sự kiện vào năm 2020, chỉ số S&P 500 đã tăng nhẹ khoảng 0,6% trong vòng 7 ngày (thị trường biến động mạnh nhưng có chút phục hồi kỹ thuật trong tuần đó), trong khi BTC tăng khoảng 7%. Tổng thể, khi chỉ số VIX đạt trên 40, một giá trị cực đoan lịch sử, thường có nghĩa là áp lực bán do sự hoảng loạn của thị trường đã gần đạt đỉnh, và sau đó có khả năng cao xuất hiện cơ hội phục hồi ngắn hạn, nhìn từ chu kỳ lớn thì đây đều là những điểm tương đối thấp.

Khu vực biến động thấp: VIX ≤ 15

Khi chỉ số VIX giảm xuống dưới 15, thường đại diện cho thị trường trong trạng thái tương đối yên bình. Tâm lý của nhà đầu tư khá lạc quan, nhu cầu phòng ngừa rủi ro thấp. Nhưng lúc này, xu hướng tiếp theo không rõ ràng như khi VIX cao:

Trong khoảng thời gian từ 2018 đến 2024, chỉ số VIX đã nhiều lần giảm xuống dưới 15, chẳng hạn như vào đầu năm 2019 sau khi thị trường chứng khoán phục hồi mạnh mẽ, vào cuối năm 2019 trong giai đoạn thị trường ổn định, vào giữa năm 2021 trong giai đoạn tăng trưởng của thị trường chứng khoán và vào giữa năm 2023. Trong những thời kỳ này, độ biến động của thị trường ở mức lịch sử thấp.

Trong vòng 7 ngày sau điểm sự kiện VIX cực thấp, tỷ lệ lợi nhuận trung bình của S&P 500 khoảng +0.8%, tỷ lệ thắng khoảng 60-75% (hơi cao hơn xác suất ngẫu nhiên). Nhìn chung, trong môi trường biến động thấp, chỉ số chứng khoán thường duy trì mức tăng chậm hoặc dao động nhẹ.

Chuyển động của Bitcoin trong thời kỳ VIX thấp thiếu sự định hướng rõ ràng. Thống kê cho thấy mức tăng trung bình trong 7 ngày chỉ khoảng +2%, tỷ lệ thắng khoảng 60%. Đôi khi, giai đoạn yên tĩnh với VIX thấp trùng với giai đoạn thị trường tăng của BTC; nhưng đôi khi cũng có lúc BTC có xu hướng điều chỉnh trong thời kỳ VIX thấp.

Do đó, VIX thấp không có giá trị dự đoán rõ ràng cho xu hướng tiếp theo của BTC, cần phải kết hợp với tâm lý vốn và chu kỳ của thị trường crypto.

Kết luận: Rủi ro và cơ hội đồng tồn tại

Hiện tại VIX ở mức 50, đối mặt với sự không chắc chắn về thuế thương mại, tâm lý thị trường vẫn ở trạng thái hoảng loạn cực độ. Tuy nhiên, tình hình thường nảy sinh trong tuyệt vọng.

Trong thời gian đại dịch vào năm 2020, VIX đã vượt qua 80, khi đó chỉ số S&P 500 khoảng 2300 điểm. Ngay cả khi gần đây trải qua sự sụt giảm hoảng loạn, S&P 500 vẫn ở gần 5000 điểm, và trong vòng năm năm vẫn đạt được tỷ suất sinh lời trên 100%. Cùng thời gian đó, Bitcoin đã ở mức mua lý tưởng, từ 4800 đô la tăng lên đỉnh cao của đợt tăng giá này là 110.000 đô la, mức tăng cao nhất gần 25 lần.

Mỗi lần sụt giảm lớn thường đi kèm với việc định giá lại thị trường và dòng vốn. Liệu có thể nắm bắt cơ hội trong sự hỗn loạn và đạt được sự phát triển vượt bậc hay không, là thách thức then chốt mà các nhà đầu tư phải đối mặt trong giai đoạn này.