Tài sản tiền điện tử và sự tương đồng đáng kinh ngạc với đa cấp

Thị trường tài sản tiền điện tử đã sao chép mặt tồi tệ nhất của mô hình đa cấp, chỉ có điều lần này là phiên bản gốc của Internet, có hiệu suất lan truyền cao hơn, nhưng độ minh bạch thì lại thấp hơn. Hầu hết các đồng coin đã biến thành một trò chơi kim tự tháp tinh vi: tầng trên cùng nhận được lợi nhuận lớn nhất, trong khi những nhà đầu tư nhỏ lẻ ở tầng dưới cùng cuối cùng chỉ còn lại một đống "coin ảo" không có giá trị.

Điều này không phải là ngẫu nhiên, mà là vấn đề cấu trúc.

Trong các chương trình tiếp thị đa cấp truyền thống, sản phẩm thường có giá cao hơn thực tế, nhưng hiệu quả thì không bằng các sản phẩm thay thế trên thị trường. Sự khác biệt cốt lõi không nằm ở chính sản phẩm, mà nằm ở phương thức bán hàng: không phải thông qua cửa hàng bán lẻ, mà là do các đại lý cá nhân mua trước, sau đó tự tìm kiếm người tiêu dùng tiếp theo.

Kết quả nhanh chóng chuyển từ "bán sản phẩm" sang "kéo người tham gia". Động cơ mua của mỗi người không phải để sử dụng, mà là để bán lại với giá cao sau này. Cuối cùng, khi trên thị trường chỉ còn những người đầu cơ, không còn người dùng thực sự, thì kim tự tháp sẽ khó duy trì. Tầng trên thu được tất cả lợi nhuận không đối xứng, trong khi những người tham gia ở tầng dưới chỉ có thể ngồi ngây ra với hàng tồn kho không ai hỏi đến.

Kim tự tháp token

Logic hoạt động của tài sản tiền điện tử giống hệt như đa cấp. Coin bản thân là "sản phẩm" - một tài sản số có giá cao ảo, gần như không có tính ứng dụng ngoài đầu cơ. Người nắm giữ coin mua tài sản tiền điện tử không phải để sử dụng, mà là để bán cho người khác với giá cao hơn sau này.

Cấu trúc kim tự tháp này tương tự như tiếp thị đa cấp truyền thống, nhưng tài sản tiền điện tử có hệ sinh thái người tham gia độc đáo của nó, tạo ra các cấp độ khác nhau. So với các sản phẩm tiếp thị đa cấp truyền thống, token là phương tiện lý tưởng hơn: chúng có thể tận dụng hiệu quả hơn internet và mạng xã hội, dễ dàng giao dịch và tiếp cận, lan truyền nhanh hơn và mở rộng rộng rãi hơn.

Trong mô hình tiếp thị truyền thống, nếu bạn phát triển được tuyến dưới, họ bán sản phẩm hoặc tiếp tục nhập hàng, bạn sẽ có lợi nhuận từ đó. Cách chơi của token cũng giống như vậy: bạn để người khác nhận "hàng" của bạn, sau đó kéo một số người mới vào tham gia, những người này vào sau bạn. Điều này có lợi cho bạn và những người phía trên bạn, vì những người mới cung cấp "tính thanh khoản để rút lui", giá tăng lên. Trong khi đó, người mới cũng sẽ bắt đầu chủ động quảng bá vì họ cũng nắm giữ token, trong khi những người nắm giữ sớm có thể chốt lời ở mức cao. Cơ chế này tương tự như tiếp thị đa cấp, chỉ có điều sức mạnh mạnh mẽ hơn.

Bạn ở vị trí càng cao trong kim tự tháp, bạn càng có động lực để tiếp tục phát hành coin mới và tiếp tục thúc đẩy cách chơi này.

Cấp độ của kim tự tháp

sàn giao dịch

Tại đỉnh của kim tự tháp tiền điện tử là các sàn giao dịch. Hầu như tất cả các "token thành công" đều không thể tách rời khỏi sự thao túng sâu sắc của các sàn giao dịch và các nhà tạo lập thị trường liên quan. Họ kiểm soát việc phân phối và tính thanh khoản của token, nếu các dự án muốn kết nối với nền tảng và nhận tài nguyên phân phối, thường phải "cống nạp" - tức là giao một phần token mà không nhận lại.

Nếu không tuân theo quy tắc của họ, token sẽ không thể lên sàn, hoặc chỉ có thể ở lại trong "địa ngục" với tính thanh khoản cực kém, cuối cùng sẽ lặng lẽ biến mất. Sàn giao dịch có thể đuổi nhà tạo lập bất cứ lúc nào, yêu cầu dự án cung cấp khoản vay token cho nhân viên của họ để rút tiền, thậm chí vào phút cuối đơn phương thay đổi điều khoản dịch vụ. Mọi người đều hiểu rõ sự độc quyền này, nhưng chỉ có thể âm thầm chịu đựng - vì đó là cái giá phải trả để có được "tính thanh khoản" và "phân phối".

Đối với những người khởi nghiệp, sàn giao dịch là một bức tường khó vượt qua. Việc có thể niêm yết trên các sàn giao dịch hàng đầu thường phụ thuộc vào "mạng lưới quan hệ" hơn là chất lượng của chính dự án. Điều này cũng giải thích tại sao hiện nay có rất nhiều dự án xuất hiện hình ảnh của "các đồng sáng lập vô hình" hoặc "cựu nhân viên sàn giao dịch", những người chịu trách nhiệm kết nối và mở rộng kênh. Bởi vì không có kinh nghiệm hoặc mối quan hệ, việc hoàn thành quy trình này để niêm yết một đồng coin gần như là một nhiệm vụ không thể thực hiện.

Nhà tạo lập thị trường

Nhà tạo lập thị trường lý thuyết là vai trò cung cấp tính thanh khoản cho thị trường, nhưng thực tế lại thường giúp các dự án thông qua giao dịch phi tập trung để bí mật xả hàng, đồng thời tận dụng lợi thế thông tin mà họ nắm giữ để thu lợi ngược lại người dùng thông thường. Họ thường nắm giữ một phần đáng kể trong tổng cung cấp token, và từ đó thao túng giao dịch, thu được cơ hội chênh lệch giá không đối xứng. Đối với các token có lượng lưu thông rất nhỏ, ảnh hưởng này sẽ bị khuếch đại cực độ, khiến họ ở vị trí cực kỳ có lợi trong giao dịch.

Việc chỉ "cung cấp thanh khoản" để kiếm tiền thì rất hạn chế, nhưng việc giao dịch ngược lại với những người dùng không biết lại có thể thu được lợi nhuận khổng lồ. Trong số tất cả các bên tham gia thị trường, các nhà tạo lập thị trường hiểu rõ nhất về lưu lượng của các loại token - vì họ không chỉ biết rõ về biến động thực sự của thị trường mà còn nắm giữ một lượng lớn token. Họ chính là đỉnh cao của lợi thế thông tin.

Đối với các dự án, việc đánh giá "báo giá" của nhà tạo lập thị trường rất khó khăn. Không giống như dịch vụ cắt tóc có giá cố định, giá dịch vụ tạo lập thị trường thay đổi tùy thuộc vào từng người. Là một dự án khởi nghiệp, bạn hoàn toàn không biết các điều khoản nào là hợp lý, giá nào là cắt cổ, điều này dẫn đến một hiện tượng xám khác: sự tràn lan của các "người đồng sáng lập vô hình" và "cố vấn tạo lập thị trường". Họ lợi dụng danh nghĩa của các cố vấn, giúp bạn kết nối, nhưng lại làm tăng thêm độ phức tạp và chi phí cạnh tranh của việc phát hành đồng tiền.

VC với dự án

Dưới sàn giao dịch là các nhà dự án và quỹ đầu tư mạo hiểm, họ đã chiếm đoạt hầu hết giá trị trong giai đoạn huy động vốn tư nhân. Trước khi công chúng còn chưa nghe nói về một dự án nào đó, họ đã mua được token với giá cực thấp, sau đó lại dệt nên câu chuyện, tạo ra "lối thoát thanh khoản" cho hàng hóa.

Mô hình kinh doanh của các quỹ đầu tư mạo hiểm mã hóa đã trở nên cực kỳ méo mó. So với các quỹ đầu tư mạo hiểm truyền thống, việc đạt được "sự kiện thanh khoản" trong ngành mã hóa dễ dàng hơn nhiều, vì vậy họ không thật sự khuyến khích những người xây dựng dài hạn. Thực tế, tình hình hoàn toàn ngược lại - miễn là có lợi cho mình, các quỹ đầu tư mạo hiểm hoàn toàn có thể nhắm một mắt lại, làm ngơ cho các mô hình kinh tế token mang tính cướp bóc. Nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm đã không còn giả vờ hỗ trợ các doanh nghiệp bền vững, mà tham gia và hỗ trợ một cách có hệ thống vào các hành vi đầu cơ kiểu "kéo lên - đè xuống".

Token cũng đã tạo ra một cơ chế khuyến khích đặc biệt: các quỹ đầu tư mạo hiểm có động cơ để nâng cao phí quản lý quỹ, từ đó tạo ra động lực để nâng cao giá trị danh mục đầu tư của họ (thực tế là "thu hoạch" các đối tác hạn chế của họ). Điều này đặc biệt phổ biến ở các token có khối lượng giao dịch thấp — họ có thể sử dụng giá trị hoàn toàn loãng để đánh dấu giá trị thị trường trên sổ sách, từ đó làm tăng giá trị dự án một cách giả tạo. Cách làm này cực kỳ vô đạo đức, vì một khi token được mở khóa hoàn toàn, sẽ không thể thoát ra ở mức giá đó. Đây cũng là một trong những lý do chính khiến nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ gặp khó khăn trong việc huy động quỹ mới trong tương lai.

Mặc dù một số nền tảng cải thiện thực tế này một chút, nhưng vẫn có một lượng lớn các hoạt động bí mật trong ngành công nghiệp mã hóa mà nhà đầu tư thông thường hoàn toàn không thể nhìn thấy.

người dẫn dắt ý kiến

Cấp độ tiếp theo là những người có ảnh hưởng, họ thường nhận được token miễn phí khi dự án ra mắt, để đổi lấy nội dung quảng bá. "Vòng gọi vốn của những người có ảnh hưởng" đã trở thành điều bình thường trong ngành - những người có ảnh hưởng tham gia đầu tư, và sau đó nhận lại toàn bộ số tiền khi sự kiện tạo token diễn ra. Họ sử dụng kênh truyền thông của mình để đổi lấy mã miễn phí, sau đó thuyết phục người hâm mộ theo kiểu "tẩy não", và những người hâm mộ này cuối cùng trở thành "tính thanh khoản thoát khỏi" của họ.

Thành viên cộng đồng và người chơi airdrop

"Cộng đồng" và người chơi airdrop tạo thành lực lượng lao động ở tầng dưới cùng của kim tự tháp. Họ đảm nhận những nhiệm vụ cơ bản nhất: thử nghiệm sản phẩm, sản xuất nội dung, tạo ra sự hoạt động, để đổi lấy việc phân phát token. Nhưng ngay cả những hoạt động này, ngày nay cũng đã bị "công nghiệp hóa": phần thưởng ngày càng ít, nhưng công việc bỏ ra ngày càng nhiều.

Hầu hết các thành viên trong cộng đồng thường nhận ra rằng họ thực sự chỉ là bộ phận marketing được thuê của dự án sau khi "làm việc" miễn phí cho dự án trong một thời gian dài - và khi sự kiện phát hành token diễn ra, dự án bắt đầu giảm giá một cách tàn nhẫn. Một khi họ nhận ra điều này, sự tức giận sẽ lan rộng, "cầm vũ khí". Cộng đồng "giận dữ" này cực kỳ bất lợi cho các dự án thực sự muốn phát triển sản phẩm, vì nó tạo ra sự can thiệp và tiếng ồn bổ sung.

nhà đầu tư nhỏ lẻ

Tầng thấp nhất của kim tự tháp là những nhà đầu tư cá nhân lý tưởng - "lối thoát" của tất cả những người ở trên. Họ được nuôi dưỡng bằng đủ loại câu chuyện và giai thoại, được gán cho một tài sản "meme premium", thu hút nhiều người mua vào, để các người chơi cấp cao như quỹ có thể thuận lợi bán ra.

Tuy nhiên, vòng chu kỳ này khác với trước đây, các nhà đầu tư nhỏ lẻ không thực sự tham gia. Hiện nay, các nhà đầu tư nhỏ lẻ cẩn trọng và hoài nghi hơn, điều này khiến các thành viên trong cộng đồng chỉ giữ trong tay một đống mã thông báo airdrop vô giá trị, trong khi các insider đã sớm thực hiện việc chốt lời qua giao dịch ngoài sàn. Đây cũng là lý do tại sao bạn luôn thấy mọi người phàn nàn tức giận trên mạng xã hội vì token giảm giá hoặc airdrop vô giá trị: vì trong vòng chu kỳ này, các nhà đầu tư nhỏ lẻ không thực sự tham gia, trong khi các nhà sáng lập vẫn kiếm được tiền.

Hậu quả

Ngành công nghiệp tiền điện tử hiện nay, cốt lõi không nằm ở việc tạo ra sản phẩm, mà nằm ở việc kể chuyện - kể một câu chuyện về "tỷ suất lợi nhuận ảo cao" để dẫn dắt người khác mua một đồng coin nào đó. Tập trung vào xây dựng sản phẩm lại trở thành hành vi không được khuyến khích (mặc dù điều này đang dần thay đổi).

Toàn bộ hệ thống định giá mã thông báo đã hoàn toàn bị méo mó, không còn dựa trên các yếu tố cơ bản, mà dựa vào "so sánh vốn hóa thị trường" để thực hiện các so sánh ngang hàng. Vấn đề cốt lõi của dự án đã chuyển từ "đồng tiền này giải quyết vấn đề gì?" thành "nó có thể tăng gấp bao nhiêu lần?" Trong môi trường này, rất khó để định giá hoặc đánh giá dự án một cách hợp lý. Bạn không mua một công ty đang được xây dựng mà là một tờ vé số, khi đầu tư vào tài sản tiền điện tử, bạn phải nhận thức rõ điều này.

Bán kịch bản kể chuyện rất đơn giản: chỉ cần bịa ra một câu chuyện "nghe có vẻ hợp lý nhưng thực sự không thể định giá", chẳng hạn như:

"Đây là một dự án stablecoin được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư nổi tiếng, mã thông báo của nó có thể được coi là một lối vào gián tiếp vào cổ phần của một công ty stablecoin lớn. Niềm tin vào mã thông báo này đến từ việc vốn hóa thị trường của một đối thủ cạnh tranh lên tới hàng chục tỷ đô la, trong khi doanh thu và lợi nhuận của dự án này vượt xa đối thủ, và chi phí vận hành thấp hơn. Hiện tại không có sản phẩm nào trên thị trường cho phép bạn đầu tư trực tiếp vào công ty này, mã thông báo này chính xác là điều lấp đầy khoảng trống! Họ còn đang xây dựng một cơ sở hạ tầng tương tự như một mạng lưới thanh toán nào đó và có kế hoạch đưa vào các tính năng bảo mật. Đây là tương lai của tài chính, với vốn hóa thị trường lên tới hàng trăm tỷ!"

Nếu bạn muốn bạn bè mua một đồng tiền mã hóa, loại câu chuyện này rất hữu ích. Chìa khóa ở đây là: câu chuyện phải được kể "đủ rõ ràng", nhưng cũng phải "để lại không gian tưởng tượng", như vậy họ mới có khả năng tưởng tượng ra một tương lai có giá trị cao.

Triển vọng tương lai

Ngành công nghiệp mã hóa vẫn là một trong số ít lĩnh vực có thể mang lại lợi nhuận phi đối xứng lớn cho người bình thường, nhưng lợi thế này đang dần biến mất. Đầu cơ là điểm kết nối sản phẩm cốt lõi của mã hóa, cũng là "móc câu" ban đầu thu hút sự chú ý của những người tham gia thị trường về tất cả những gì chúng tôi đang xây dựng. Chính vì vậy, chúng tôi cần khẩn trương khôi phục toàn bộ cấu trúc thị trường.

Trong tương lai, một số nền tảng mới nổi có thể hoàn toàn thay đổi quy tắc của trò chơi này. Chúng được kỳ vọng sẽ mang lại một môi trường giao dịch công bằng và minh bạch hơn cho thị trường, giảm thiểu sự không đối xứng thông tin, giúp nhiều nhà đầu tư bình thường có cơ hội tham gia vào nền kinh tế mã hóa. Nhưng trước khi điều đó xảy ra, chúng ta vẫn cần nhiều hơn nữa về giáo dục, quản lý và đổi mới công nghệ để thúc đẩy toàn ngành phát triển theo hướng lành mạnh hơn.